De gemeente Utrecht sluit het jaar 2016 af met een voordelig gerealiseerd totaalsaldo van baten en lasten van 71,855 miljoen euro. Een groot deel van dit per saldo voordelige resultaat is opgebouwd uit de voordelen op de programma's Stedelijke ontwikkeling en Algemene middelen. Ook op de programma's Bewoners en Bestuur, Duurzaamheid, Bereikbaarheid, Openbare ruimte en groen, Economie, Onderwijs, Maatschappelijke Ondersteuning, Jeugd, Volksgezondheid, Veiligheid, Sport en Algemene Ondersteuning is een positief resultaat behaald. Een nadeel werd behaald op de programma's Werk en Inkomen en Gemeentelijk Vastgoed. Beperkte nadeel is er op het programma Cultuur. Bij het raadsvoorstel van deze jaarstukken doen wij voorstellen voor de inzet van dit resultaat (de zogenaamde bestedings- en dekkingsvoorstellen).

Bewoners en Bestuur
Het programma Bewoners en Bestuur laat een voordelig totaalsaldo op de baten en de lasten zien van 1,694 miljoen euro. De belangrijkste oorzaken voor dit resultaat zijn als volgt:

• Op het initiatievenfonds is een positief resultaat van 0,8 miljoen euro ontstaan. Een deel van deze onderbesteding (0,5 miljoen euro) is al wel toegekend, maar de afrekening vindt pas volgend jaar plaats. Er zijn intussen enkele maatregelen genomen om de bekendheid en de toegankelijkheid van het fonds verder te vergroten.
• Het voordeel van 0,6 miljoen euro bij Publieksdienstverlening is met name het gevolg van het nog niet benutten van het budget voor een planning- en roostertool vanwege een juridische procedure.
• Bij Burgerzaken is er sprake van een hoger aantal aanvragen van reisdocumenten en rijbewijzen dan begroot. Ook zien we een hoger aantal baliehuwelijken en vaste-locatiehuwelijken dan geraamd. Echter, hogere aantallen verkochte producten betekenen ook hogere afdrachten aan Rijksleges en hogere personeelskosten. Dat leidt per saldo tot een nadeel van 0,3 miljoen euro.
• Op basis van de jaarlijkse doorrekening van de voorziening wethouderspensioenen heeft een niet begrote vrijval van 0,4 miljoen euro plaats gevonden. De voorziening bleek te hoog te zijn opgenomen.
• En tenslotte is er een voordeel van 0,2 miljoen euro toe te schrijven aan het feit dat de vergoedingen aan raadsleden lager uitvielen dan begroot omdat de bijdrage ZVW voor raadsleden intussen is vervallen.

Stedelijke Ontwikkeling
Het programma Stedelijke Ontwikkeling laat een voordelig totaalsaldo op de baten en de lasten zien van 46.080 miljoen euro. De belangrijkste oorzaken voor dit resultaat zijn als volgt:

Binnenstedelijk
Het positieve resultaat op het onderdeel binnenstedelijk bedraagt 39,2 miljoen euro. Dit wordt vooral veroorzaakt door de positieve resultaten op de uitgiftes gemeentelijke eigendommen van 7,5 miljoen euro en op de conversies en bestemmingswijzigingen erfpachten van 16 miljoen euro. Op de binnenstedelijke grondexploitaties is een positief resultaat gerealiseerd van 12,7 miljoen euro. Meer informatie is te vinden in het Meerjaren Perspectief Stedelijke Ontwikkeling (MPSO). Er is een positief resultaat van 3,0 miljoen euro ontstaan bij het fonds woningbouwproductie, aangezien er nauwelijks projecten zijn uitgevoerd die worden gesubsidieerd.

Leidsche Rijn
Het resultaat van Leidsche Rijn is met 2,7 miljoen euro ongewijzigd.

Stationsgebied
Het resultaat op het onderdeel Stationsgebied sluit op 0,05 miljoen euro voordelig. Dit is opgebouwd uit het geprognosticeerd eindresultaat van de grondexploitatie en het resultaat op het incidenteel deel van het krediet stenen en middelen Stadskantoor. Het resultaat op het incidentele restant krediet Stenen en middelen Stadskantoor bedraagt 0,05 miljoen euro positief. Het geprognosticeerd eindsaldo van de geactualiseerde grondexploitatie (2022) sluit op nul. Voor een gedetailleerde toelichting op de ontwikkeling van de meerjarig geraamde lasten en baten, verwijzen wij naar het Meerjarenprogramma Stedelijke Ontwikkeling 2017. 

Vergunningen, Toezicht en Handhaving
Door het aantrekken van de economie is het bouwvolume toegenomen en daarmee ook het aantal aanvragen voor omgevingsvergunningen (WABO) en de inkomsten aan precario voor Inneming Openbare Grond. Dit heeft in 2016 een extra opbrengst gegeneerd van 3,7 miljoen euro.

Duurzaamheid
Het programma Duurzaamheid laat een voordelig totaalsaldo op de baten en de lasten zien van 1,143 miljoen euro. De belangrijkste oorzaken voor dit resultaat zijn als volgt:

• uitvoering van de vervanging van de apparatuur Griftpark start in 2017 (lasten 1,60 miljoen euro lager).
• de bijdrage aan het Prozeeterrein wacht op het definitieve saneringsrapport (lasten 0,40 miljoen euro lager).
• de driejaarlijkse monitoring binnen het gebiedsplan loopt door in 2017 (lasten 0,26 miljoen euro lager) .
• de uitgaven voor de sanering van de Nedereindseplas zijn 0,28 miljoen euro hoger, dit hangt samen met strenge verantwoordingseisen van de uitgevoerde saneringswerkzaamheden.
• de sanering Akkrumeraklaan in Leidsche Rijn (lasten 0,73 miljoen euro hoger.
• extra uitgaven voor de Energieagenda 2016(0,19 miljoen euro hoger).
• problematiek van de Stadsverwarming (lasten 0,23 miljoen euro hoger).
• meer wettelijke taken voor luchtkwaliteit en geluid (0,16 miljoen euro hoger).
• doordat de DVO Castellum in 2016 is afgesloten met terugwerkende kracht per 1-1-2015 is een deel uit 2015 niet gedekt, daardoor zijn de lasten 0,13 miljoen euro hoger dan begroot.
• Greendeal; lagere besteding dan begroot (lasten 0,10 miljoen euro).
• door niet begrote ontvangen bijdragen voor het gebiedsplan is het resultaat 0,43 miljoen euro voordeliger.

Bereikbaarheid
Het programma Bereikbaarheid laat een voordelig totaalsaldo op de baten en de lasten zien van 0,653 miljoen euro. De belangrijkste oorzaken voor dit resultaat zijn als volgt:

• Op het budget voor de investeringsprojecten is, na verrekeningen van lasten met subsidies en begrote onttrekkingen uit de reserve Meerjaren Investeringen Bereikbaarheid, een positief saldo over van 0,83 miljoen euro.
• Op het project Dafne Schippersbrug/ Montessorischool is door de technische verwerking van een bijbehorende activareserve een nadeel ontstaan van 2,15 miljoen euro; hiertegenover staat op de balans een overschot voor hetzelfde bedrag.
• Op auto-en fiets parkeren is een voordelig saldo ontstaan van 2,00 miljoen euro, dit is grotendeels ontstaan door de stijging van de parkeerinkomsten door meer transacties, naheffingen en incidentele parkeervergunningen.

Openbare Ruimte en Groen
Het programma Openbare ruimte en Groen laat een voordelig totaalsaldo op de baten en de lasten zien van bijna 0,630 miljoen euro. De belangrijkste oorzaken voor dit resultaat zijn als volgt:

• In verband met gunstige weersomstandigheden kon er tot het einde van december worden doorgewerkt aan grote projecten. Hierdoor is er vooruit gewerkt op de programmering van 2017. Projecten waarvan een doorlooptijd tot in het voorjaar van 2017 werd verwacht konden al in december worden afgerond. Het gaat hierbij vooral om het vervangen van asfalt en open verhardingen zoals de Isotopenweg, Paranadreef en diverse wegen in Leidsche Rijn. In totaal is voor bijna 1,5 miljoen euro (conform de bestaande gedragslijn) vooruit gewerkt, dit zorgt voor een even groot nadeel op de lasten.
• De incidentele impuls voor de leefomgeving, conform besluitvorming Voorjaarsnota 2016, van 1,4 miljoen euro is gedekt uit het vrijvallen van de WIA-voorziening. Als gevolg hiervan was er in 2016 geen dekking voor de WIA-lasten in 2016, het nadeel hiervan bedraagt 0,55 miljoen euro.
• Om de problemen met betrekking tot de wateroverlast in Lombok op adequate wijze op te lossen is, bij besluitvorming Voorjaarsnota 2016, 1,0 miljoen euro beschikbaar gesteld. Uitvoering zal starten in 2017, derhalve ontstaan hierdoor in 2016 minder lasten van 1,0 miljoen euro.
• Hogere baten van ruim 1,2 miljoen euro zijn door hogere opbrengsten uit de rioolheffing als gevolg van meer volume (betalers) en een lagere oninbaarheid van vorderingen dan bij de tariefopstelling 2016 rekening mee is gehouden. De structurele component van het voordeel op de baten is meegenomen bij de tariefopstelling 2017 en heeft geleid tot een substantiële verlaging van de rioolheffing in 2017.
• Een voordeel op de lasten van bijna 0,4 miljoen euro veroorzaakt door verschillen in de afwikkeling van opgelegde afvalstoffenheffingen voor de jaren 2012 tot en met 2015.

Economie
Het saldo van het programma Economie is 3.163 miljoen euro positief. Dit wordt verklaard door:
De gemeente heeft een aandelenbelang in WOM Lombok BV voor 95%. Deze deelneming staat als bezitting op de gemeentelijke balans. Per eind 2016 had deze deelneming een boekwaarde van 2,2 miljoen euro. Aan de andere kant van de gemeentelijke balans was voor hetzelfde bedrag een schuld opgenomen ter dekking van de deelneming. Onderzoek in 2016 heeft uitgewezen dat de deelneming bekostigd is met Europese Urban subsidie gelden. Hiermee kan de schuld van de balans worden afgeboekt ten gunste van het resultaat. In 2016 is in totaal 1,0 miljoen euro minder verstrekt aan LEF subsidies in het kader van nieuwe werkgelegenheid.

Werk en Inkomen
Het saldo van het programma Werk en Inkomen is 10,104 miljoen euro negatief. Dit wordt verklaard door:

• De baten van de bijstand zijn per saldo 11,146 miljoen euro lager dan begroot.
• De lasten bij de overige BUIG-uitkeringen met de doorbelaste overhead zijn 1,575 miljoen euro lager dan begroot.
• De lasten van de bijzondere bijstand zijn 1,462 miljoen euro hoger dan begroot. Voor een bedrag van 0,950 miljoen euro wordt dit veroorzaakt door de extra instroom van statushouders. Voor deze extra kosten zijn Rijksmiddelen ter beschikking gesteld in het programma Algemene Middelen. Het genoemde tekort is exclusief deze Rijksmiddelen.
• De lasten van de U-pas zijn 0,861 miljoen euro hoger dan begroot.
• De lasten van de premiebijdrage aan de collectieve ziektekostenverzekering zijn 0,206 miljoen euro hoger dan begroot.
• De lasten van de pilot levensgebeurtenissen zijn 0,294 miljoen euro lager dan begroot.
• De lasten van de individuele inkomenstoeslag zijn 0,440 miljoen euro hoger dan begroot.
• De doorbelaste overheadkosten zijn 0,268 miljoen euro hoger dan begroot.
• De lasten van de pilot levensgebeurtenissen zijn 0,294 miljoen euro lager dan begroot.
• De lasten op re-integratieactiviteiten in het ondersteuningsmodel zijn 1,019 miljoen euro lager dan begroot.
• De lasten voor Utrechtse Werktafel zijn 0,211 miljoen euro lager dan begroot.
• Een positieve uitspraak in de rechtszaak tegen een taalaanbieder heeft geleid tot 0,265 miljoen euro hogere baten.
• Gemeente Utrecht ontvangt als centrumgemeente de ESF subsidie van de pro-vso scholen, wat leidt tot 0,540 miljoen euro hogere baten en lasten.
• De subsidie ESF J3 is in 2017 vastgesteld. Deze subsidie was niet begroot. Dit leidt tot 0,633 miljoen euro hogere baten.
• Het huidige subsidietijdvak voor ESF Actieve Inclusie loopt van 2014 tot 2016 De daadwerkelijk te ontvangen subsidieopbrengst is afhankelijk van de subsidievaststelling in 2017. We hebben uit voorzichtigheid de te ontvangen subsidie 0,243 miljoen euro lager opgenomen dan begroot.
• Lagere lasten van 0,370 miljoen euro doordat er minder arbeidsplaatsen zijn gerealiseerd dan begroot.

Onderwijs
Het positieve resultaat van het programma Onderwijs is 2,656 miljoen euro.

Aan dit resultaat draagt de prestatiedoelstelling educatieve infrastructuur bij voor een bedrag van 1,6 miljoen euro. De baten zijn 0,6 miljoen euro hoger dan begroot door opbrengsten uit verhuur BSO/KDV, verhuurde schoolgebouwen en diverse andere opbrengsten. Verder heeft vertraging in de uitvoering van het Huisvestingsprogramma 2016 voor een bedrag van 0,7 miljoen euro bijgedragen aan het positieve resultaat. Eveneens een bijdrage aan het positieve resultaat voor een bedrag van 0,929 miljoen euro voor de projecten uit de Masterplannen en het plan Meerjaren Perspectief Onderwijshuisvesting (M.P.O.H.V.) die nog in uitvoering zijn en waarvan 0,730 miljoen euro conform besluitvorming Programmabegroting 2017 te reserveren als onderdeel van de dekking plan M.P.O.H.V.. Echter hier tegenover staat dat de lasten voor een bedrag van 0,7 miljoen euro hoger zijn dan begroot door belastingen OZB als gevolg van bij de B.G.H.U ontstane vertraging bij het tijdig opleggen van aanslagen voor de in de afgelopen jaren (nieuw)opgeleverde en in gebruik genomen onderwijsvoorzieningen

Op de doelstelling kwalitatief goed onderwijs wordt een positief resultaat van 0,811 miljoen euro gerealiseerd (waarvan 0,640 miljoen euro op de subdoelstelling 0-12 jaar en 0,171 miljoen euro op de subdoelstelling 12-23 jaar). De belangrijkste oorzaken van het resultaat zijn diverse lagere lasten in combinatie met terugvorderingen op subsidies uit voorgaande jaren. Met ingang van 2018 en verder zal de druk op de gemeentelijke onderwijsmiddelen naar alle waarschijnlijkheid toenemen door aangekondigde bezuinigingen op de rijksmiddelen voor onderwijsachterstanden beleid en voortijdig schoolverlaten.

Op de doelstelling bibliotheek wordt een incidenteel positief resultaat van 0,219 miljoen euro gerealiseerd door diverse lagere lasten.

Maatschappelijke Ondersteuning
Het programma Maatschappelijke Ondersteuning heeft voor 2016 een positief resultaat van 7,941 miljoen euro. Het betreft een incidenteel overschot dat voor een deel kan worden verklaard door lagere lasten PGB van 5,5 miljoen euro. Hiervan heeft 2,5 miljoen euro betrekking op in 2016 terugontvangen PGB-budgetten 2015. Daarnaast is het extra budget dat bij de voorjaarsnota is bestemd voor de uitvoering van het actieplan sociale Woningbouw, nog niet besteed. Dit betreft een bedrag van 1,2 miljoen euro en zal in 2017 worden ingezet, zoals in de raadsbrief van 22 december 2016 is opgenomen. Verder zien we lagere lasten bij de individuele voorzieningen.

Het overschot is niet structureel. In de loop van 2016 zijn beleidswijzigingen ingezet ten aanzien van hulp bij het huishouden en Beschermd Wonen waarvan de financiële gevolgen nog maar beperkt in 2016 zichtbaar zijn. Daarnaast is in 2017 de Rijksuitkering voor de WMO met 3,2 miljoen euro verlaagd.

Jeugd
Op het programma Jeugd is een overschot gerealiseerd van 4,611 miljoen euro. Het betreft een incidenteel overschot dat met name is ontstaan op de landelijk ingekochte zorg (2,710 miljoen euro) en de PGB (3,274 miljoen euro). In 2016 is daarnaast een aanvullende subsidie aan het Buurtteam verstrekt van 1,850 miljoen euro zodat het Buurtteam de capaciteit kon aansluiten op de groeiende vraag. Zoals we bij de tweede bestuursrapportage en de commissiebrief van 19 januari 2016 al meldden, hebben we dit gedekt uit het overschot op de aanvullende zorg.

Hoewel we verwachten dat de kosten op de landelijk ingekochte zorg en PGB op hetzelfde niveau blijven als in 2016, zien we dat de vraag in de basiszorg toeneemt. De voor de cascade gewenste afname van de vraag in de aanvullende zorg zien we (nog) niet voldoende terug om hiermee ook de kortingen op de rijksmiddelen op te kunnen vangen.

Volksgezondheid
Het positieve resultaat op het programma Volksgezondheid bedraagt 0,208 miljoen euro en is in lijn met de begroting.

Veiligheid
Het voordelige resultaat op het programma Veiligheid bedraagt 0,657 miljoen euro.

De lasten op toezicht en handhaving zijn 0,509 miljoen euro lager dan begroot. Van het budget voor nachtelijke inzet, dat in de Voorjaarsnota 2016 beschikbaar is gesteld, is 0,2 miljoen euro incidenteel niet besteed. In verband met de werving van personeel en inpassing in de roosters is in eerste instantie gestart met beperkte inzet. Verder is er een voordeel op de aanbesteding van de kleding van de geüniformeerde (BOA-)diensten, en met vervanging van oude uniformen is terughoudend omgegaan. Tot slot was in 2014 en 2015 geld gereserveerd voor het Individueel Loopbaanbudget. De niet bestede gelden zijn in 2016 vrijgevallen.

De VRU-gerelateerde kosten (gemeentelijke bijdrage, kosten brandweerkazernes) zijn 0,322 miljoen euro lager dan begroot.

De lasten voor de aanpak van radicalisering zijn 0,188 miljoen euro hoger dan begroot. Dit betreft de kosten voor het landelijk congres, voor het onderzoek naar de lessen van alFitrah en voor ondersteuning bij de uitvoering van het Actieplan ‘Utrecht zijn we samen’.

Cultuur
Het resultaat op het programma Cultuur is per saldo 2,456 miljoen euro negatief. Dit negatieve resultaat wordt voor het grootste deel veroorzaakt door:

• Een aanvullende subsidie aan TivoliVredenburg van 2,200 miljoen euro om het tekort over 2015 te dekken. Bij de Voorjaarsnota 2015 was reeds besloten om het verwachte tekort 2015 van TivoliVredenburg te compenseren en dit financieel af te dekken door 2,5 miljoen euro in reserve te storten. Uit de verantwoording 2015 van TivoliVredenburg is gebleken dat het negatief resultaat 2,2 miljoen euro bedroeg; een voordeel van 0,3 miljoen euro ten opzichte van de eerdere raming en het gereserveerde bedrag.
• Een overschrijding op het salarisbudget van in totaal 0,202 miljoen euro vanwege de inhuur van personeel in verband met langdurige ziekte en doorlopende salarislasten van uitvloeiend personeel.
• Doorlopende frictielasten van 0,054 miljoen euro als gevolg van de reorganisatie van Muziek Centrum Vredenburg in 2009.

Sport
Het positieve resultaat op het programma Sport bedraagt 0,046 miljoen euro. Het positieve resultaat wordt beïnvloed door:

• De lasten zijn gestegen met 0,8 miljoen euro. Wij hebben meer uitgegeven aan onderhoud op de zwembaden (0,9 miljoen euro). Bij zwembad Krommerijn en De Kwakel is het dak gerenoveerd en heeft bij zwembad Den Hommel regulier onderhoud plaatsgevonden.
• Verder is er een na-ijleffect geweest van de Tour de France 2015 (0,4 miljoen euro), die deels aan de Stichting Utrecht 2015 is doorbelast. Hier staat tegenover dat de kapitaallasten 0,7 miljoen euro lager zijn als gevolg van volledige afschrijving.
• De baten zijn gestegen met 0,7 miljoen euro. De doorbelasting aan de stichting Utrecht 2015 voor het na-ijleffect van de Tour de France bedraagt 0,2 miljoen euro. De baten bij de zwembaden en binnenaccommodaties zijn met 0,4 miljoen euro gestegen door respectievelijk meer leszwemmen en verhuur accommodaties aan onderwijsinstellingen.
• De hogere onttrekking uit de reserve vaste activa (0,2 miljoen euro) dient ter dekking van de hogere kapitaallasten van de nieuwe investeringen.

Vastgoed
Het resultaat op het programma Vastgoed bedraag 11,322 miljoen euro negatief. Hiervan heeft 4,1 miljoen euro betrekking op de verkooptaakstelling vastgoed die in programma Stedelijke Ontwikkeling gerealiseerd is. Daarnaast heeft er een afwaardering vanwege duurzame waardevermindering van 2,275 miljoen euro plaatsgevonden. De huurinkomsten zijn lager (2,3 miljoen euro) door een lagere index op de huurcontracten dan in de begroting meegenomen is. Er zijn hogere zakelijke lasten (0,6 miljoen euro), hogere lasten voor juridische ondersteuningen, haalbaarheidsonderzoeken (0,7 miljoen euro) hogere kapitaallasten dan begroot (0,36 miljoen euro). De interne servicebaten zijn lager dan begroot (0,8 miljoen euro). De inkooptaakstelling is voor een bedrag van 0,4 miljoen euro niet gerealiseerd. Er is een bedrag van 1,1 miljoen euro minder huurinkomsten door leegstand. Er is voor 1,437 miljoen euro minder aan planmatig onderhoud uitgevoerd.

Algemene Middelen
De Algemene Middelen sluiten het jaar 2016 af met een positief resultaat van 25.892 miljoen euro. De belangrijkste oorzaken voor dit resultaat zijn als volgt:

• De algemene uitkering uit het Gemeentefonds is 17 miljoen euro hoger uitgevallen dan begroot. Voor een nadere specificatie wordt verwezen naar de toelichting bij het programma Algemene middelen.
• Een reservering op stelpost voor het inkomensdeel Wet Werk en Bijstand van 10 miljoen euro dient ter financiële dekking van kosten binnen het programma Werk en Inkomen.
• Het resultaat op langlopende leningen en dividenden is per saldo 2 miljoen euro gunstiger dan begroot.
• Daarentegen is 1 miljoen euro minder OZB ontvangen op niet-woningen als gevolg van lagere volumeontwikkeling dan geraamd.
• Een negatieve stand op de stelpost voor frictiekosten in Leidsche Rijn van 2 miljoen euro over 2016 dient nog verrekend te worden met de frictiereserve conform het referentiekader LR.

Algemene Ondersteuning
Het programma Algemene Ondersteuning laat een voordelig totaalsaldo op de baten en de lasten zien van 0,363 miljoen euro. De belangrijkste oorzaken voor dit resultaat zijn als volgt:

• In de Voorjaarsnota 2014 zijn meerjarig middelen beschikbaar gesteld voor de Business Case Inkoop Professionalisering. Het uitgavenpatroon loopt echter niet synchroon met de jaarschijven van de toegekende budgetten. Voor een bedrag van 0,6 miljoen euro is het budget pas volgend jaar beschikbaar.
• Er zijn verschillende voordelen ontstaan op de personeelsbudgetten voor een totaalbedrag van 0,4 miljoen euro. Deze worden vooral veroorzaakt door vacatureruimte, lagere inschaling dan begroot en door een vergoeding van frictiekosten.
• Extra facilitaire dienstverlening leverde niet begrote inkomsten op van 0,3 miljoen euro.
• Het voordelige saldo van 0,3 miljoen euro op het gebied van Informatie- en Procesmanagement is toe te schrijven aan een saldo van de overschrijding op personeelslasten in verband met overplaatsbare medewerkers en een voordeel op de projectkosten, ontstaan door een focus op een aantal belangrijke dossiers, die leidde tot vertraging en uitstel van een andere projecten.